Bilim İnsanları İlk Kez İnsan Derisinden Embriyo Üretti

ABD’li bilim insanları, ebeveynlik kavramını yeniden tanımlamada ve kısırlıkla mücadelede tarihi bir başarıya imza attı. İnsan derisinden alınan DNA kullanılarak yapılan çalışmada tarihte ilk kez erken aşama insan embriyoları oluşturuldu.

Oregon Sağlık ve Bilim Üniversitesi‘ndeki (OHSU) araştırmacılar, bir kişinin derisinden alınan DNA’yı manipüle ederek ve ardından spermle dölleyerek bu çığır açan deneyi gerçekleştirdi. Bu yeni teknik, vücuttaki hemen hemen her hücreyi yaşamın başlangıç noktası olarak kullanarak ileri yaş veya hastalıklar nedeniyle oluşan kısırlığın üstesinden gelme potansiyeline sahip. Hatta, eş cinsel çiftlerin de her iki ebeveynle genetik olarak ilişkili bir çocuğa sahip olmasının önünü açabilir.

Kısırlık Tedavisinde Yeni Dönem

Geleneksel üreme süreci, erkek spermi ile kadın yumurtasının birleşmesiyle başlar. Ancak OHSU ekibinin geliştirdiği bu karmaşık yöntem, bu kuralları yeniden yazıyor ve başlangıç noktası olarak insan derisini kullanıyor. Araştırmacılar, ilk aşamada deri hücresinin çekirdeğini çıkarıyor. Daha sonra bu çekirdek, genetik talimatları kendisinden temizlenmiş bir donör yumurtanın içine yerleştiriliyor. Bu ilk aşama, 1996 yılında doğan dünyanın ilk klonlanmış memelisi olan Dolly’nin oluşturulmasında kullanılan tekniğe benziyor.

Ancak burada kritik bir fark bulunuyor. Bu yumurta, halihazırda tam bir kromozom setine sahip olduğundan spermle döllenmeye hazır değil. İnsanlar, her ebeveynden 23 tane olmak üzere toplam 46 kromozoma sahiptir. Bu nedenle araştırmacılar, yumurtayı sahip olduğu kromozomların yarısını atmaya ikna etmek zorunda. Araştırma ekibi, “mitomeiosis” (mitoz ve mayoz kelimelerinin birleşimi) adını verdiği süreçle yumurtayı döllenmeye hazır hale getiriyor.

Şimdilik Mükemmellikten Uzak

Aktarılanlara göre bu yöntemle toplam 82 işlevsel yumurta üretildi. Bunların bir kısmı spermle döllenerek embriyo gelişiminin 6 günlük evresine kadar ilerlese de hiçbir embriyo bu aşamanın ötesine geçemedi. Ancak süreç henüz mükemmel olmaktan uzak. Çünkü kromozomların rastgele elenmesi nedeniyle bazı hücreler fazla ya da eksik DNA ile sonuçlanabiliyor. Başarı oranı ise şimdilik yalnızca yüzde 9 seviyesinde.

Uzmanlar, bu teknolojinin zaman içinde geliştirilmesi halinde çocuk sahibi olamayan milyonlarca kişiye umut olabileceğini söylüyor. Yaş nedeniyle yumurta rezervi tükenen kadınlar, sperm üretiminde yetersizlik yaşayan erkekler ya da kanser tedavisi sonrası üreme yetisini kaybeden hastalar bu yöntemden fayda görebilecek gruplar arasında gösteriliyor.

OHSU Embriyonik Hücre ve Gen Terapisi Merkezi direktörü Prof. Shoukhrat Mitalipov, “İmkansız olduğu düşünülen bir şeyi başardık” dese de bir 10 yıl kadar sürebilecek önemli iyileştirmelerin yapılması gerektiğini belirtiyor. Uzmanlar, her ne kadar bu gelişmeyi “etkileyici bir bilimsel atılım” olarak nitelese de, sürecin etik ve güvenlik boyutuna dikkat çekiyor.